گازهاي تحت فشار به گازهايي اطلاق مي‌شود كه در داخل سيلندرهاي بسته و تحت فشار بالا ذخيره مي‌شوند. اين گازها در صنايع مختلف، از جمله پزشكي، شيميايي، الكترونيكي، خودروسازي، و صنايع ديگر كاربردهاي متنوعي دارند. اين مقاله به معرفي انواع گازهاي تحت فشار و كاربردهاي آن‌ها در صنايع مختلف پرداخته است.

گازهاي صنعتي تحت فشار

گازهاي صنعتي تحت فشار براي انجام فرايندهاي مختلف در صنايع توليدي، شيميايي و ماشين‌سازي مورد استفاده قرار مي‌گيرند. برخي از رايج‌ترين گازهاي صنعتي تحت فشار عبارتند از:

گاز اكسيژن (O₂)

 اكسيژن به‌طور گسترده در صنايع شيميايي، پزشكي و متالورژي به‌عنوان يك گاز حياتي براي فرآيندهاي احتراق و تنفس استفاده مي‌شود. در صنايع فولاد و ذوب فلزات نيز براي بالا بردن دماي احتراق به كار مي‌رود. همچنين، در بيمارستان‌ها براي درمان بيماران مبتلا به مشكلات تنفسي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

گاز نيتروژن (N₂)

 نيتروژن يكي از گازهاي بي‌اثر است كه در صنايع شيميايي به‌عنوان محيط غير واكنش‌پذير براي انجام واكنش‌هاي خاص مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين، نيتروژن تحت فشار به‌عنوان گاز بي‌خطر براي تخليه اكسيژن از مخازن و حفظ محيط آمن در فرآيندهاي توليدي كاربرد دارد.

براي خريد نيتروژن مايع روي لينك كليك كنيد. 

گاز آرگون Ar))

آرگون يكي ديگر از گازهاي بي‌اثر است كه به‌طور عمده در جوشكاري، به‌ويژه جوشكاري فلزات حساس مانند آلومينيوم، كاربرد دارد. اين گاز از ايجاد اكسيد شدن در فلزات جلوگيري مي‌كند و يك محيط غير واكنشي ايجاد مي‌كند.

گاز هيدروژن (H₂)

 در صنايع شيميايي، انرژي، و هيدروژناسيون براي توليد سوخت‌هاي پاك و در پيل‌هاي سوختي.

گازهاي پزشكي تحت فشار

در صنعت پزشكي، گازهاي تحت فشار براي درمان بيماران و انجام برخي فرآيندهاي درماني به‌كار مي‌روند. اين گازها مي‌توانند از گازهاي تنفسي گرفته تا گازهاي درماني خاص باشند. مهم‌ترين گازهاي پزشكي تحت فشار شامل موارد زير هستند:

گاز اكسيژن پزشكي

اين گاز براي بيماراني كه نياز به تنفس بيشتر دارند، مانند بيماران مبتلا به آسم يا بيماري‌هاي قلبي، مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اكسيژن در بيمارستان‌ها، آمبولانس‌ها و مراكز درماني به‌طور گسترده استفاده مي‌شود.

گاز نيتروس اكسيد

اين گاز كه به‌عنوان گاز خنده نيز شناخته مي‌شود، براي تسكين درد و به‌ويژه در دندان‌پزشكي و جراحي‌هاي جزئي كاربرد دارد. نيتروس اكسيد به‌عنوان يك گاز بي‌حس‌كننده و آرامبخش عمل مي‌كند.

گاز دي‌اكسيد كربن

 اين گاز در برخي از فرآيندهاي جراحي و پزشكي براي تسهيل اعمال جراحي و پاكسازي نواحي خاص از بدن استفاده مي‌شود. همچنين در درمان مشكلات تنفسي براي تنظيم تعادل اسيد و باز در خون به‌كار مي‌رود.

گازهاي كپسولي تحت فشار

گازهايي كه در كپسول‌ها تحت فشار بالا ذخيره مي‌شوند و به‌طور مستقيم در فرآيندهاي صنعتي مختلف يا در دستگاه‌هاي خاص استفاده مي‌شوند، گازهاي كپسولي نام دارند. اين گازها معمولاً در بسته‌بندي‌هاي مخصوص و با فشار بالا براي استفاده در شرايط خاص ذخيره مي‌شوند. از اين گازها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

گاز هيدروژن

هيدروژن يكي از گازهاي بسيار پركاربرد در صنعت نفت و گاز است. اين گاز در فرآيندهاي هيدروژناسيون، سوخت‌هاي فسيلي، توليد آمونياك و پيل‌هاي سوختي به كار مي‌رود. هيدروژن به‌طور معمول تحت فشار بالا در كپسول‌ها ذخيره مي‌شود.

گاز كلر

كلر يكي از گازهاي خورنده است كه در صنايع شيميايي براي توليد پلاستيك، رنگ‌ها و مواد ضدعفوني‌كننده استفاده مي‌شود. اين گاز به‌طور معمول تحت فشار بالا در كپسول‌هاي مخصوص ذخيره مي‌شود و بايد با احتياط استفاده گردد.

گازهاي خنك‌كننده تحت فشار

گازهاي خنك‌كننده براي انتقال حرارت و خنك‌سازي سيستم‌ها در بسياري از صنايع مانند صنعت تهويه مطبوع و خودرو استفاده مي‌شوند. مهم‌ترين گازهاي خنك‌كننده تحت فشار عبارتند از:

• گاز فريون (R-134a): فريون يكي از رايج‌ترين گازهاي خنك‌كننده است كه در سيستم‌هاي تهويه مطبوع، يخچال‌ها و سيستم‌هاي سرمايشي به‌كار مي‌رود. اين گاز براي جايگزيني گازهاي قديمي‌تر مانند R-12 توسعه يافته است.
• گاز آمونياك (NH₃): آمونياك در صنعت يخچال‌سازي و سرمايش صنعتي براي تأمين سرمايش در سيستم‌هاي تهويه و تبريد استفاده مي‌شود. اين گاز به‌دليل توانايي بالاي انتقال حرارت در دماهاي پايين به‌عنوان يك عامل خنك‌كننده مؤثر شناخته مي‌شود.

گازهاي اشتعال‌زا تحت فشار

گازهايي كه در صنعت به‌عنوان سوخت يا گازهاي اشتعال‌زا استفاده مي‌شوند، معمولاً تحت فشار بالا ذخيره مي‌شوند. اين گازها شامل:

• گاز پروپان : پروپان يكي از گازهاي طبيعي است كه به‌طور گسترده در صنايع خانگي و تجاري براي گرمايش، آشپزي و ساير فرآيندهاي صنعتي استفاده مي‌شود. اين گاز در كپسول‌ها و تانك‌ها تحت فشار بالا ذخيره مي‌شود.
• گاز بوتان: بوتان نيز مشابه پروپان در صنايع مختلف براي كاربردهاي مشابه به‌ويژه در گازهاي فندك و سيستم‌هاي گرمايشي به‌كار مي‌رود.

گازهاي خاص و تخصصي تحت فشار

اين گازها داراي ويژگي‌هاي خاص هستند و در صنايع خاص به كار مي‌روند.

• گاز كلر (Cl₂): در صنايع شيميايي براي توليد پلاستيك‌ها و مواد ضدعفوني‌كننده.
• گاز هليوم (He): براي استفاده در فناوري‌هاي خاص، مانند پر كردن بالن‌هاي هوانوردي، در MRI و در پژوهش‌هاي علمي.
• گاز دي‌هيدروژن سولفيد (H₂S): در صنايع پتروشيمي و نفت و گاز به‌عنوان يك گاز خورنده و سمي.

گازهاي آزمايشگاهي تحت فشار

اين گازها براي استفاده در آزمايشگاه‌ها و پژوهش‌هاي علمي كاربرد دارند.

• گاز نئون (Ne): براي توليد لامپ‌هاي نئوني و در تحقيقات فيزيكي.
• گاز اكسيژن خالص (O₂): در آزمايش‌هاي شيميايي و فيزيكي و همچنين در توليد مواد شيميايي خاص.

گازهاي محافظ تحت فشار

اين گازها براي جلوگيري از اكسيداسيون و ساير واكنش‌هاي شيميايي در فرآيندهاي صنعتي استفاده مي‌شوند.

• گاز هليوم (He): در جوشكاري به‌عنوان گاز محافظ.
• گاز آرگون (Ar): به‌عنوان گاز محافظ در جوشكاري و توليد فلزات.

سخن پاياني 

گازهاي تحت فشار در صنايع مختلف نقش مهمي ايفا مي‌كنند و بسته به نوع گاز و كاربرد آن، استفاده از اين گازها مي‌تواند در فرآيندهاي توليدي، پزشكي، شيميايي و حتي سرمايشي و گرمايشي كاربرد داشته باشد. براي استفاده ايمن از اين گازها، رعايت نكات ايمني، استانداردهاي فني و پروتكل‌هاي ذخيره‌سازي ضروري است.